Is iets de aard van het beestje? Of baart oefening kunst? De eerste uitdrukking is typerend voor een vaste mindset, de tweede voor een groeimindset. Bij de eerste staan iemands vaardigheden en talenten vast. Bij de tweede leveren inspanning en doorzettingsvermogen resultaat. En doorzettingsvermogen, niet IQ, is een van de grootste voorspellers van succes. Maar hoe stimuleer je als leerkracht, cultuureducator of kunstenaar leerlingen zodat ze een groeimindset ontwikkelen?

‘De omwenteling begint bij het herkennen van gedrag dat bij de mindsets hoort’ zegt Marion Willemsen. Via Vernieuwenderwijs spreekt zij over dit onderwerp bij de po-meetup Groeimindset voor het creatieve brein, die Mocca organiseert in de Chassé Studios in Amsterdam.

Vaste Mindset gedrag
Leerlingen met een vaste mindset willen slim overkomen. Ze etaleren hun hoge cijfers als bevestiging van hun vaardigheidspakketje. Ze stellen veel vragen zodat ze het ‘goed’ kunnen doen en kiezen voor een bekende strategie, ‘Dit kan ik dus dit herhaal ik’ en ze geven op als het niet gelijk lukt. Ze liggen soms dwars als ze aan iets onbekends moeten beginnen. En een fout maken of ergens inspanning voor moeten leveren zien ze als gebrek aan talent. Het gevolg is dat ze uitdagingen vermijden.

Groeimindset gedrag
Bij een groeimindset staat het vaardigheidspakketje niet vast. Er een verlangen om te leren. De gedacht is ‘Ik kan dit nog niet’. En door inspanning te leveren word ik beter. Fouten maken zijn onvermijdelijk en leerzaam. Kinderen met een groeimindset staan open voor kritiek, feedback en samenwerking.

Ontwikkelen Groeimindset
Hoe ontwikkel je nu zo’n groeimindset? Daarvoor is het vertrouwen om iets nieuws te proberen nodig. En dat krijgt een kind door de juiste feedback. Kinderen die complimenten krijgen over wat ze al kunnen, bouwen niet het vertrouwen op iets te gaan doen wat ze nog niet kunnen.

Wat is mijn eigen mindset?
Daarbij is het goed te kijken wat je eigen mindset is. Hoe sta jij tegenover die leerling? Welke relatie heb je ermee? Ook moet je goed nadenken over het doel van je feedback. Wil je dat ze nog een keer iets gaan tekenen? Of wil je dat ze de opdracht zoals jij die hebt bedacht uitvoeren? Met andere woorden: Ga jij je feedback richten op de taak of op het proces?

Feedback en complimenten voor het ontwikkelen van een groeimindset
‘Wat een mooie tekening’ als reactie op een mooi gemaakte tekening van een leerling stimuleert tot niets behalve tot het nog een keer maken van dezelfde tekening. Feedback op het proces stimuleert wel. Een compliment als ‘Wat heb je je goed ingezet.’ Of ‘wat heb je veel kleur gebruikt’, geeft een leerling feedback over wat het ingezet heeft om het doel te bereiken. Zo weet de leerling wat hij bij een volgend project kan inzetten, ook als dat een heel ander soort opdracht is. Daarmee stimuleer je de groeimindset.

Wees concreet in je feedback
Feedback op de persoon is niet stimulerend. ‘Goh wat kan jij goed voetballen’ of ‘Wat een kunstenaar ben jij’ bevestigen het vaste en laten weinig ruimte voor groei. Wees in plaats daarvan concreet. ‘Ik zie dat je het op tijd hebt ingeleverd. Je hebt doorgewerkt toen iedereen al stopte en ik denk dat dat de reden is dat je het op tijd gehaald hebt’. Een ander voorbeeld ‘Ik heb gezien dat je geprobeerd hebt om samen te werken, doordat je elke keer gevraagd hebt wat jij kon doen’. Of, ‘Je hebt de opdracht echt heel goed gelezen en uitgevoerd’. Dit soort feedback geeft leerlingen gerichte informatie over wat ze gedaan hebben om dat succes te behalen, iets waar ze de volgende keer ook mee aan de slag kunnen.

Kinderen met hersenkennis
Oudere kinderen kun je ook vertellen hoe de hersenen werken en wat het verschil in de mindsets is. Je kunt ze ook prima bevragen over het proces. ‘Wat denk je dat die leerling gedaan heeft om dat resultaat te bereiken? Wetenschappers weten dat kennis over de hersenen helpt met leren. Kinderen die weten dat er in de hersenen banen worden aangelegd elke keer dat ze oefenen, begrijpen dat ze ergens steeds beter in kunnen worden door het te doen of dat ze creatiever kunnen worden door creativiteit in de hersenen te trainen.

Hoe om te gaan met kinderen die er niet voor open staan.
Als een kind heel dwars doet over een opdracht staat het kind niet open voor het idee van een groeimindset. Het is dan beter dit te bespreken bij een opdracht waar het kind minder negatief tegen overstaat. Zo leren ze het principe kennen en meer vertrouwen opbouwen over het oppakken van iets onbekends. Later kunnen ze dit dan inzetten voor het vak of de opdracht waar ze de hakken bij in het zand staken. Begin met trainen op het overtuigd raken dat je met doorzettingsvermogen en inzet wél verder kan komen. Maar wees wel eerlijk over wat ze kunnen bereiken. Het is niet zo dat een vmbo-basis leerling uiteindelijk hersenchirurg gaat worden als hij zich maar inzet. Bespreek in welke vakken ze beter willen worden en welk doorzettingsvermogen ze daarvoor nodig hebben.

Wees zelf een mens met fouten
Tenslotte, laat als docent ook je eigen fouten zien. Het is een opluchting voor leerlingen om te merken dat ook jij fouten maakt. Als je alles wegpoetst word je een moeilijk te bereiken doel. Ook jij mag je papieren kwijt zijn en te laat komen en dan blijft iedereen lief tegen elkaar en jij doet dan je best de volgende keer wel op tijd te komen.

Feedback aanwezige leerkrachten 

• ‘ Ik werd mij weer bewust hoe ik zinvolle feedback kan geven (door te benoemen waarom ik iets vind)’.
• ‘ Interessant onderwerp, fijne lengte van bijeenkomst, leuk dat er workshops zijn gekoppeld aan de theorie’ .
• ‘ Wat ook fijn was, was dat we veel voorbeelden kregen van feedback die je kunt geven.’
• ‘ De stof was helder en het geeft je zin om er mee aan de slag te gaan.’  
• ‘ Leuk zoals jullie iedere keer weer zoiets leuks en interessants weten te organiseren.’   

Blog naar aanleiding van de po-meetup Groeimindset voor het Creatieve Brein op 15 februari in de Chassé Studios in Amsterdam. Organisatie Mocca. Presentatie Marion Willemsen (via Vernieuwenderwijs) docent X11 media en vormgeving. Dat het onderwerp leeft zagen we aan de grote groep leerkrachten en vakdocenten die zich hiervoor aanmeldden. Kon je er niet bij zijn of wil je meer verdieping? Het thema komt terug in een volgende bijeenkomst.

Meer lezen?
– Mindset, de weg naar een succesvol leven, Carol S. Dweck. Uitgeverij SWP
– Feedback is een cadeautje, Douglas Stone & Sheila Heen. Uitgeverij: Maven Publishing.
– Klaskit, Pedro de Bruyckere, Uitgeverij Lannoo Campus
– Vernieuwenderwijs.nl
– Het prachtige risico van onderwijs, Gert J.J. Biesta, Uitgeverij Phronese